Zetel van de hoven van assisen
In principe is er een hof van assisen in de hoofdplaats van iedere provincie alsook in het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad. Er zijn dus 11 hoven van assisen in België, namelijk in Antwerpen, Aarlen Brugge, Gent, Luik, Leuven, Bergen, Namen, Nijvel en Tongeren.
Kamers en samenstelling
Het hof van assisen is geen permanent rechtscollege.
Het wordt opgericht telkens wanneer er een beschuldigde naar het hof van assisen wordt verwezen. Het wordt geen twee keer op dezelfde manier samengesteld, de samenstelling is bij elk proces anders.
Voor meer informatie over de samenstelling van dit rechtscollege, zie de rubriek “de zittende magistratuur”.
Openbaar ministerie
Het openbaar ministerie wordt in het hof van assisen vertegenwoordigd door de procureur-generaal bij het hof van beroep, de eerste advocaat-generaal, een advocaat-generaal, of een substituut van de procureur-generaal.
Voor meer informatie daarover, zie de rubriek “de staande magistratuur”.
Griffie
Voor meer informatie over de griffier en de griffie, zie de rubrieken “de griffier” en “de griffie”.
Bevoegdheden
Het hof van assisen behandelt de volgende zaken: misdaden, politieke misdrijven en persmisdrijven.
Persmisdrijven
Het hof van assisen behandelt ook de persmisdrijven.
De wet bevat geen definitie van het begrip persmisdrijf.
Misdaden
Concreet wil dat zeggen dat het hof van assisen bevoegd is voor de misdaden die niet gecorrectionaliseerd worden, m.a.w. waarbij er geen verzachtende omstandigheden in aanmerking worden genomen. In de realiteit worden misdaden meestal gecorrectionaliseerd door het erkennen van verzachtende omstandigheden. Ze worden dan behandeld door de correctionele rechtbank en zij dan strafbaar met een gevangenisstraf van minimum vijf jaar.
Politieke misdrijven
Het hof van assisen behandelt ook de politieke misdrijven.
De wet bevat geen formele definitie van politieke misdrijven noch geeft hij enige verduidelijking van het begrip politieke misdrijven. Omwille van het evolutieve karakter van het begrip moet men de huidige rechtspraak en rechtsleer raadplegen om er een definitie van te kunnen geven.
De voorzitter staat aan het hoofd van verschillende vredegerechten en politierechtbanken, van een rechtbank van eerste aanleg, van een arbeidsrechtbank of van een ondernemingsrechtbank.
Daarnaast heeft ook het Hof van Cassatie een voorzitter - die bevindt zich in de hiërarchie onder de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie - en een voorzitter van het hof van assisen.
In de verschillende types rechtscolleges oefent de voorzitter een leidinggevende functie uit.
De rechtbanken van eerste aanleg, de ondernemingsrechtbanken en de arbeidsrechtbanken zijn hiërarchisch georganiseerd.
De rechtbank van eerste aanleg is samengesteld uit:
- een voorzitter;
- naargelang het geval, één of meerdere afdelingsvoorzitters;
- één of meerdere ondervoorzitters;
- één of meerdere rechters.
De ondernemingsrechtbank bestaat uit:
- een voorzitter;
- één of meerdere afdelingsvoorzitters (behalve voor de rechtscolleges zonder afdelingen);
- één of meerdere ondervoorzitters (afhankelijk van het wettelijk personeelskader);
- rechters (beroepsmagistraten);
- rechters in ondernemingszaken, die in hun midden een voorzitter in ondernemingszaken aanstellen (lekenrechters).
De arbeidsrechtbank bestaat uit:
- een voorzitter;
- naargelang het geval, één of meerdere afdelingsvoorzitters;
- één of meerdere ondervoorzitters;
- één of meerdere rechters;
- meerdere sociale rechters (lekenrechters).
De voorzitter wordt bijgestaan door één of meerdere afdelingsvoorzitters en is belast met het algemeen bestuur van de rechtbank.
De afdelingsvoorzitter verzekert de dagelijkse leiding van de rechtbank onder het gezag van de voorzitter en heeft een aantal specifieke bevoegdheden.
Hij mag zich in zijn bestuurs- en organisatieopdrachten laten bijstaan door één of meerdere ondervoorzitters.
Het Hof van Cassatie is gestructureerd als volgt:
- eerste voorzitter;
- voorzitter;
- sectievoorzitter;
- raadsheren.
Er is ook een voorzitter van de vrederechters en de rechters in de politierechtbank. Die leidt, organiseert en coördineert de vredegerechten en de politierechtbanken van het arrondissement.
Het hof van assisen wordt geleid door een magistraat van het hof van beroep die daarbij wordt bijgestaan door twee rechters van de rechtbank van eerste aanleg van het rechtsgebied waarin het hof van assisen zitting houdt.
Het hof van assisen bestaat uit drie magistraten: een voorzitter (een lid van het hof van beroep) en twee assessoren (leden van de rechtbank van eerste aanleg).
De procureur-generaal is de persoon aan het hoofd van het openbaar ministerie bij het Hof van Cassatie, het hof van beroep en het arbeidshof.
De procureur-generaal is de magistraat met de hoogste functie binnen het openbaar ministerie (de dienst wordt het parket-generaal genoemd).
Bij het parket-generaal bij het Hof van Cassatie wordt hij door advocaten-generaal bijgestaan. Bij het parket-generaal bij het hof van beroep wordt hij door advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal bijgestaan. Bij het auditoraat-generaal bij het arbeidshof wordt hij door advocaten-generaal en substituten-generaal bijgestaan.
De titel van procureur-generaal omvat dus verschillende functies:
- hoofd van het parket-generaal bij het Hof van Cassatie;
- hoofd van het parket-generaal bij de hoven van beroep en de arbeidshoven. De procureur-generaal is dezelfde persoon bij het hof van beroep en bij het arbeidshof.
In het hof van assisen wordt het openbaar ministerie vertegenwoordigd door de procureur-generaal van het hof van beroep of door de eerste advocaat-generaal, een advocaat-generaal, of een substituut van de procureur-generaal bij het hof van beroep.
De eerste advocaat-generaal is de magistraat van het openbaar ministerie die zich in de hiërarchie net onder de procureur-generaal bevindt.
De procureur-generaal heeft de leiding over zowel het parket-generaal als het auditoraat-generaal.
Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal.
Bij het auditoraat-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.
Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal.
Bij het arbeidsauditoraat wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.
De substituut van de procureur-generaal is een magistraat van het openbaar ministerie bij het hof van beroep.
De griffier is aanwezig op de zitting en stelt in elke zaak het proces-verbaal van de behandeling op.
Na de zitting zorgt de griffier voor de opmaak van de vonnissen en ondertekent hij ze samen met de rechter in de politierechtbank.
De griffier staat tevens in voor de boekhouding van de griffie, bewaart de stukken die werden neergelegd, levert de vonnissen af, neemt akte van de beroepen tegen vonnissen van de politierechtbank …
Daarnaast heeft de griffier nog tal van andere taken. Ze worden opgesomd in artikel 168, derde lid van het Gerechtelijk Wetboek.
De advocaat adviseert een partij en vertegenwoordigt ze voor de rechtbank.
Voor meer info over de rol van de advocaat, kan je de website van de Orde van de Vlaamse Balies raadplegen.
In België bestaan er verschillende ordes van advocaten, één of meerdere per gerechtelijk arrondissement.
Het hof van assisen wordt bijgestaan door een jury. Die bestaat uit twaalf burgers die door uitloting worden aangewezen.
Om op de lijst van gezworenen te komen, moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen:
- ingeschreven zijn in het kiezersregister van de wetgevende kamers;
- in het bezit zijn van je burgerlijke en politieke rechten;
- de volle leeftijd van 28 jaar bereikt hebben en jonger zijn dan 65 jaar op het moment van het opstellen van de gemeentelijke lijsten;
- kunnen lezen en schrijven;
- geen strafrechtelijke veroordeling tot een gevangenisstraf van meer dan vier maand hebben opgelopen, noch een elektronisch toezicht van meer dan vier maand, een werkstraf van meer dan zestig uur of een autonome probatiestraf van één jaar of meer.
Om de vier jaar wordt er een algemene lijst van de gezworenen opgesteld op basis van de gemeentelijke en de provinciale lijsten.
Voor iedere zaak wordt er een bijzondere lijst van de gezworenen opgesteld door een bepaald aantal namen (60) op de algemene lijst uit te loten.
Het hof van assisen zetelt in principe in de hoofdplaats van iedere provincie.
Het hof van assisen is geen permanent rechtscollege. Het wordt opgericht telkens wanneer een beschuldigde door de kamer van inbeschuldigingstelling naar het hof van assisen wordt verwezen.
Voor meer informatie over de bevoegdheden van het hof van assisen, klik hier.
Verloop van een assisenzaak
Het hof
Het hof van assisen bestaat uit drie magistraten: een voorzitter (lid van het hof van beroep) en twee assessoren (leden van de rechtbank van eerste aanleg).
De voorzitter wordt voor één of meerdere zaken aangewezen door de eerste voorzitter van het hof van beroep. De assessoren worden voor iedere zaak aangewezen door de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg.
Openbaar ministerie
Bij het hof van assisen wordt het openbaar ministerie vertegenwoordigd door de procureur-generaal van het hof van beroep. Hij kan zijn functies delegeren aan een advocaat-generaal, aan een substituut van de procureur-generaal, of aan een lid van het parket bij de rechtbank van eerste aanleg van de plaats waar het hof van assisen zetelt.
De griffier
De functie van griffier wordt bij het hof van assisen uitgeoefend door een griffier van de rechtbank van eerste aanleg van de plaats waar het hof van assisen zetelt. Hij wordt aangewezen door de hoofdgriffier van de rechtbank van eerste aanleg.
De jury
Het hof van assisen wordt bijgestaan door een jury. Die bestaat uit twaalf burgers die door uitloting worden aangewezen.
Om op de lijst van gezworenen te komen, moet u voldoen aan bepaalde voorwaarden:
- ingeschreven zijn in het kiezersregister van de wetgevende kamers;
- de burgerlijke en politieke rechten genieten;
- de volle leeftijd van 28 jaar bereikt hebben en jonger zijn dan 65 jaar op het moment van het opstellen van de gemeentelijke lijsten;
- kunnen lezen en schrijven;
- geen strafrechtelijke veroordeling tot een gevangenisstraf van meer dan vier maanden of tot een werkstraf van meer dan 60 uur hebben opgelopen, noch een elektronisch toezicht van meer dan vier maand, een werkstraf van meer dan zestig uur of een autonome probatiestraf van één jaar of meer.
Om de vier jaar wordt er een algemene lijst van gezworenen opgesteld op basis van de gemeentelijke en de provinciale lijsten.
Voor elke zaak wordt er een bijzondere lijst van de gezworenen opgesteld door een aantal namen (60) van de algemene lijst uit te loten.
De beschuldigde verschijnt in persoon en laat zich door één of meerdere advocaten bijstaan.
De benadeelde persoon (of zijn erfgenamen) mogen in persoon verschijnen en /of zich door één of meerdere advocaten laten bijstaan.
Zowel de beschuldigde als de burgerlijke partij mogen een beroep doen op gratis rechtsbijstand en/of een pro-deo-advocaat als ze voldoen aan de toekenningsvoorwaarden.
Schematisch voorgesteld verloopt een assisenproces als volgt:
- neerlegging van de lijst van de getuigen;
- preliminaire zitting voor de rechtbank met alle partijen maar zonder de jury; opmaak van de lijst van getuigen;
- samenstelling van de jury (12 leden), aanwijzing van een aantal plaatsvervangende juryleden en eedaflegging van de juryleden;
- eventuele wraking van bepaalde juryleden door het openbaar ministerie en de verdediging, die geen redenen moeten aanvoeren voor de wraking;
- voorlezing van akte van inbeschuldigingstelling (schriftelijk stuk opgesteld door het openbaar ministerie waarin de zaak wordt samengevat);
- (eventuele) voorlezing van de akte van verdediging (opgesteld door de verdediging van de beschuldigde);
- verhoor van de beschuldigde door de voorzitter van het hof van assisen;
- voorlezing van de lijst van de door het openbaar ministerie, de burgerlijke partij en de beschuldigde opgeroepen getuigen;
- burgerlijkepartijstelling door de benadeelde of zijn erfgenamen (ook in een eerder stadium van de procedure mogelijk);
- verhoor van de getuigen door het openbaar ministerie;
- verhoor van de getuigen door de burgerlijke partij;
- verhoor van de getuigen door de verdediging;
- in principe eedaflegging door alle getuigen (hetzij als getuige hetzij als deskundige en als getuige; hierop bestaan een aantal uitzonderingen);
- vordering van het openbaar ministerie;
- pleidooien van de burgerlijke partij;
- Pleidooien van de verdediging;
- laatste woord van de beschuldigde;
- eventuele repliek van het openbaar ministerie, de burgerlijke partij, de beschuldigde en opnieuw het laatste woord van de beschuldigde;
- vragen van de voorzitter van het hof van assisen (de vragen waarop de jury moet antwoorden);
- uitleg van de vragen door de voorzitter;
- instructies van de voorzitter aan de jury over de werkwijze van de beraadslaging;
- overhandiging van het dossier en de stukken aan de jury;
- beraadslaging van de jury (zonder de plaatsvervangende juryleden);
- uitspraak over de schuldvraag door de jury, in principe zonder tussenkomst van de beroepsrechters. In sommige gevallen beraadslaagt het hof echter ook over de schuldvraag;
- antwoord van de jury op gestelde vragen;
- debat over de straftoemeting tussen het openbaar ministerie en de verdediging (de burgerlijke partij komt hier niet tussen);
- beraadslaging door het hof samen met de jury over de op te leggen straf;
- voorlezing van de uitspraak (arrest) door het hof;
- als er een burgerlijke partij is, behandeling van de vordering van de burgerlijke partij op dezelfde dag of later.