Zetel van de hoven van beroep

België is verdeeld in vijf grote rechtsgebieden die elk een hof van beroep hebben, namelijk Antwerpen, Gent, Brussel, Luik en Bergen.

Kamers en samenstelling

Het hof van beroep is onderverdeeld in verschillende kamers. Er zijn burgerlijke kamers, correctionele kamers, kamers voor familie- en jeugdzaken en kamers voor minnelijke schikking.

Voor meer informatie over de samenstelling van het hof van beroep, zie de rubriek “de zittende magistratuur”.

Openbaar ministerie

Bij het hof van beroep wordt het openbaar ministerie vertegenwoordigd door de procureur-generaal, de eerste advocaat-generaal, één of meerdere advocaten-generaal en één of meerdere substituten van de procureur-generaal. 

Voor meer informatie daarover, zie de rubriek “de staande magistratuur”.

Griffie

Voor meer informatie over de griffier en de griffie, zie de rubrieken “de griffier” en “de griffie”.

Bevoegdheden

Het hof van beroep is het rechtscollege dat kennis neemt van het hoger beroep tegen vonnissen in eerste aanleg van de rechtbanken van eerste aanleg en de ondernemingsrechtbanken. In principe wordt geen enkele zaak rechtstreeks ingeleid bij het hof van beroep (op enkele uitzonderingen na).

Het hoger beroep kan betrekking hebben op strafzaken, burgerlijke zaken, handelszaken en fiscale zaken.

Als één van de partijen niet akkoord gaat met een beslissing van de rechtbank van eerste aanleg of de ondernemingsrechtbank, kan ze hoger beroep aantekenen bij het hof van beroep. In dat geval behandelt het hof van beroep de zaak een tweede keer. Elke partij bij het geschil - de veroordeelde, de burgerlijke partij, de eisende partij, de verwerende partij of het openbaar ministerie - kan hoger beroep aantekenen (behalve in de gevallen waar geen hoger beroep mogelijk is.

Het hof van beroep is het rechtscollege voor hoger beroep tegen vonnissen van de rechtbanken van eerste aanleg, de ondernemingsrechtbanken en de voorzitters van die rechtbanken.

Het hof van beroep behandelt het hoger beroep tegen in eerste aanleg gewezen vonnissen van de rechtbank van eerste aanleg en de ondernemingsrechtbank, alsook tegen beslissingen in eerste aanleg van de voorzitters van die rechtbanken.

Het hof van beroep neemt eveneens kennis van het hoger beroep tegen:

  • beslissingen van Belgische consuls in het buitenland (enkel het hof van beroep van Brussel);
  • beslissingen inzake verkiezingen van het college van de burgemeester en schepenen en van de hoofdbureaus.

Daarnaast is het mogelijk om bij de kamer van inbeschuldigingstelling hoger beroep aan te tekenen  tegen de beschikkingen van de raadkamer. Als een gedetineerde bijvoorbeeld niet akkoord gaat met een beslissing betreffende zijn hechtenis, kan hij altijd hoger beroep aantekenen bij de kamer van inbeschuldigingstelling. De kamer van inbeschuldigingstelling beslist eveneens over de eventuele verwijzing van de verdachte naar het assisenhof.

Het hof van beroep heeft ook bepaalde bestuurlijke bevoegdheden.

Het hof van beroep neemt kennis van:

  • aanvragen om eerherstel inzake faillissementen;
  • vorderingen tot vervallenverklaring van de nationaliteit.

Het hof van beroep neemt ook kennis van het hoger beroep voorzien in bepaalde bijzondere wetten, zoals:

  • de wet betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten;
  • de wet tot regeling van een beroepsprocedure in het kader van de bescherming tegen valsemunterij;
  • de wet betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt;
  • de wet op de openbare overnamebiedingen.

De eerste voorzitter is de persoon die het Hof van Cassatie, een hof van beroep, of een arbeidshof leidt.

Eerste voorzitter is de titel van de hoogste magistraat in rang binnen de zittende magistratuur bij het Hof van Cassatie, het hof van beroep en het arbeidshof.

Hij staat aan het hoofd en waakt over het beheer en de organisatie van respectievelijk het Hof van Cassatie, een hof van beroep of een arbeidshof.

Hij kan zich laten bijstaan door een voorzitter en één of meerdere afdelingsvoorzitters aan het Hof van Cassatie en door één of meerdere kamervoorzitters aan het hof van beroep of het arbeidshof.

De kamervoorzitter is een magistraat die deel uitmaakt van een hof van beroep of van een arbeidshof.

De kamervoorzitter kan zowel een collegiale kamer (d.w.z. een kamer met drie magistraten) als een kamer met één rechter voorzitten.

De raadsheren zijn de magistraten aan het Hof van Cassatie, het hof van beroep of het arbeidshof.

Het Hof van Cassatie bestaat uit een eerste voorzitter, een voorzitter en raadsheren. Bij het Hof van Cassatie zetelen de raadsheren niet alleen, maar maken ze deel uit van een kamer.

Het hof van beroep bestaat uit een eerste voorzitter, kamervoorzitters en raadsheren. Bij het hof van beroep kunnen de raadsheren alleen zetelen of met twee andere raadsheren (collegiale kamer met drie magistraten).  

Het arbeidshof bestaat uit een eerste voorzitter, kamervoorzitters, raadsheren en raadsheren in sociale zaken. Bij het arbeidshof zetelen de raadsheren normaal alleen, maar ze kunnen op de bijstand van de raadsheren in sociale zaken rekenen. Die laatsten zijn geen beroepsrechters, maar mensen uit de arbeidswereld (werkgevers of werknemers).

De rechter in de familierechtbank en de jeugdrechtbank is gespecialiseerd in familie- en jeugdrecht.

Er is ook een familierechter en een jeugdrechter in hoger beroep.

De familierechtbank en de jeugdrechtbank in eerste aanleg en in hoger beroep behandelen de familiale geschillen (op enkele uitzonderingen na).

De procureur-generaal is de persoon aan het hoofd van het openbaar ministerie bij het Hof van Cassatie, het hof van beroep en het arbeidshof.

De procureur-generaal is de magistraat met de hoogste functie binnen het openbaar ministerie (de dienst wordt het parket-generaal genoemd). 

Bij het parket-generaal bij het Hof van Cassatie wordt hij door advocaten-generaal bijgestaan. Bij het parket-generaal bij het hof van beroep wordt hij door advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal bijgestaan. Bij het auditoraat-generaal bij het arbeidshof wordt hij door advocaten-generaal en substituten-generaal bijgestaan.

De titel van procureur-generaal omvat dus verschillende functies: 

  • hoofd van het parket-generaal bij het Hof van Cassatie;
  • hoofd van het parket-generaal bij de hoven van beroep en de arbeidshoven. De procureur-generaal is dezelfde persoon bij het hof van beroep en bij het arbeidshof.

In het hof van assisen wordt het openbaar ministerie vertegenwoordigd door de procureur-generaal van het hof van beroep of door de eerste advocaat-generaal, een advocaat-generaal, of een substituut van de procureur-generaal bij het hof van beroep.

De eerste advocaat-generaal is de magistraat van het openbaar ministerie die zich in de hiërarchie net onder de procureur-generaal bevindt.

De procureur-generaal heeft de leiding over zowel het parket-generaal als het auditoraat-generaal.

Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal.

Bij het auditoraat-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.

De advocaat-generaal maakt deel uit van het openbaar ministerie en treedt op in het Hof van Cassatie, in het hof van beroep en in het arbeidshof.

Bij het parket-generaal wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten van de procureur-generaal.

Bij het arbeidsauditoraat wordt de procureur-generaal bijgestaan door een eerste advocaat-generaal, advocaten-generaal en substituten-generaal.

De substituut van de procureur-generaal is een magistraat van het openbaar ministerie bij het hof van beroep.

Algemeen

De griffie bestaat meestal uit een hoofdgriffier, één of meer griffiers-hoofden van dienst, één of meer griffiers en griffiepersoneel.

De griffier heeft niet alleen administratieve taken zoals het verloop van de zitting opvolgen, documenten opstellen of afschriften geven. Daarnaast is hij ook een volwaardige medewerker van de rechter en officieel bewaarder van veel documenten. In die zin werkt hij mee aan het vlotte verloop van alle activiteiten op het rechtscollege.

Het takenpakket van de griffier kan verschillen naargelang het soort rechtbank (vredegerecht, rechtbank eerste aanleg, arbeidsrechtbank, enz.).

In de griffie wordt er vaak nog ander personeel tewerkgesteld, zoals assistenten en medewerkers.

Vredegerecht.

Elk vredegerecht heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de vredegerechten. In elk plaatselijk vredegerecht zal de hoofdgriffier bovendien een plaatselijk leidinggevende griffier aanwijzen om hem bij te staan in de dagelijkse leiding van die griffie. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

Politierechtbank.

Elke politierechtbank heeft een eigen griffie, samengesteld uit één of meer griffiers en griffiepersoneel, die onder de leiding staan van de arrondissementele hoofdgriffier van de vredegerechten en de politierechtbank.  De hoofdgriffier wordt in de meeste arrondissementen bijgestaan door één of meerdere griffiers-hoofden van dienst bij de politierechtbank, die hij kan aanwijzen tot leidinggevende van een afdeling van de politierechtbank. In elke griffie worden de griffiers bijgestaan door administratief personeel (assistenten en medewerkers).

De hoofdgriffier heeft de leiding over de griffie en waakt over de goede werking ervan.

Elk rechtscollege beschikt over zijn eigen griffie om de dossiers die daar vastgesteld zijn te behandelen.

Elke griffie heeft een hoofdgriffier. Hij wordt bij de uitvoering van zijn taken bijgestaand door één of meerdere afdelingsgriffiers, één of meerdere griffiers-hoofden van dienst, griffiers en door het administratief personeel.

De hoofdgriffier wordt bijgestaan door griffiers-hoofden van dienst en griffiers.

Onverminderd de door de griffiers uitgevoerde taken en de door hen geleverde bijstand, neemt de griffier-hoofd van dienst onder het gezag en het toezicht van de hoofdgriffier deel aan het bestuur van de griffie.

De hoofdgriffier kan één of meerdere griffiers-hoofden van dienst aanstellen om hem bij te staan in het bestuur van een afdeling.

De griffier staat de rechter bij in de uitvoering van zijn gerechtelijk ambt.

De griffier vervult de griffietaken en staat als zittingsgriffier de magistraat bij in alle verrichtingen van zijn ambt.

Er wordt enkel van die regel afgeweken in noodgevallen, als de griffier niet aanwezig kan zijn.

Dit zijn de taken van de griffier:

  • Hij verzekert de toegankelijkheid van de griffie voor het publiek;
  • Hij voert de boekhouding van de griffie;
  • Hij verlijdt de akten waarmee hij belast is, bewaart de minuten, registers en alle akten van het rechtscollege waarbij hij is aangewezen en levert daarvan uitgiften, uittreksels of kopieën af;
  • Hij bewaart de documentatie inzake wetgeving,
    rechtspraak en rechtsleer ten behoeve van de rechters;
  • Hij maakt de tabellen, de statistieken en de andere documenten op waarmee hij overeenkomstig de wet of de besluiten belast is; hij houdt de registers en repertoria bij;
  • Hij staat in voor de bewaring van de waarden, documenten en voorwerpen die overeenkomstig de wet bij de griffie zijn neergelegd;
  • hij neemt de passende maatregelen om alle archieven onder zijn beheer in goede staat te bewaren, om ze te ordenen en te inventariseren, en dat ongeacht de vorm, de structuur en de inhoud ervan.

De griffier staat ook de magistraat bij:

  • Hij bereidt de taken van de magistraat voor;
  • Hij is aanwezig op de terechtzitting;
  • Hij stelt het proces-verbaal van de behandeling en van de beslissingen op;
  • Hij verleent akte van de verschillende formaliteiten waarvan de vervulling moet worden vastgesteld en verleent er authenticiteit aan;
  • Hij stelt de dossiers van de rechtspleging op en ziet, in het kader van zijn bevoegdheid, toe op de naleving van de geldende regels.

Er zijn één of meerdere griffiers in alle rechtscolleges (vredegerecht, politierechtbank, rechtbank van eerste aanleg, ondernemingsrechtbank, arbeidsrechtbank, enz.).

De advocaat adviseert een partij en vertegenwoordigt ze voor de rechter.

Voor meer info over de rol van de advocaat, raadpleeg de website van de Orde van Vlaamse Balies (https://advocaat.be/).

U zal er ook meer inlichtingen vinden over de taken van een advocaat, zijn honoraria en ook over hoe je een advocaat kan kiezen.

In België bestaan er verschillende ordes van advocaten, namelijk:

  • de orde van advocaten binnen elk gerechtelijk arrondissement, behalve in Brussel, waar er een Franstalige en een Nederlandstalige orde is;
  • de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie;
  • de Orde van Vlaamse Balies en de "Ordre des barreaux francophones et germanophones".

Tenslotte bestaat er nog een Federale Raad van de Balies. De Federale Raad van de Balies bestaat uit tien leden waarvan er vijf gemandateerd zijn door de Ordre des barreaux francophones et germanophones en vijf door de Orde van de Vlaamse Balies, en dat voor een termijn van twee jaar die één enkele keer hernieuwbaar is. De Raad wordt voorgezeten door de stafhouder van de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie.

Een advocaat moet minstens tien jaar bij de balie ingeschreven zijn en geslaagd zijn voor het examen van de Orde van Advocaten bij het Hof van Cassatie om door de Koning benoemd te kunnen worden tot advocaat bij het Hof van Cassatie. Er is maar een zeer beperkt aantal advocaten bij het Hof van Cassatie.

De referendaris is een dokter, licentiaat of houder van een masterdiploma in de rechten die de magistraat van de zetel bijstaat.

Referendarissen kunnen bij de hoven van beroep, de arbeidshoven en verschillende rechtbanken aangesteld worden. Ze helpen de magistraten van de hoven en rechtbanken, maar ze zijn zelf geen magistraten.

Referendarissen werken ook bij het Hof van Cassatie, waar ze zowel de raadsheren als de leden van het parket-generaal bijstaan.

De referendarissen bereiden het juridisch werk van de magistraten voor volgens de instructies die ze krijgen in hun verschillende dossiers. Ze zijn niet bevoegd om taken van de griffie uit te voeren.

De referendarissen staan onder de verantwoordelijkheid en het toezicht van de korpschef van het rechtscollege waarin ze aangesteld zijn.

Als één van de partijen niet akkoord gaat met een beslissing van de rechtbank van eerste aanleg of de ondernemingsrechtbank, kan ze hoger beroep aantekenen bij het hof van beroep. In dat geval behandelt het hof van beroep de zaak een tweede keer.

Uitleg hoger beroep

Als één van de partijen niet akkoord gaat met een beslissing van de rechtbank van eerste aanleg of de ondernemingsrechtbank, kan ze hoger beroep aantekenen bij het hof van beroep. In dat geval behandelt het hof van beroep de zaak een tweede keer.

Alle partijen - de veroordeelde, de burgerlijke partij, de eisende partij, de verwerende partij of het openbaar ministerie - kunnen hoger beroep aantekenen (behalve in de gevallen waar geen hoger beroep mogelijk is).

Verloop hoger beroep

In burgerlijke zaken kan de partij die hoger beroep wil aantekenen de beroepsprocedure op verschillende manier inleiden:

  • bij akte van een gerechtsdeurwaarder die aan de tegenpartij wordt betekend;
  • bij tegensprekelijk verzoekschrift dat wordt ingediend op de griffie van het gerecht in hoger beroep;
  • bij ter post aangetekende brief in de door de wet bepaalde gevallen;
  • bij conclusie, ten aanzien van iedere partij die bij het geding aanwezig of vertegenwoordigd is.

De akte van hoger beroep moet een aantal bij wet bepaalde vermeldingen bevatten en het hoger beroep moet ingesteld worden binnen de bij wet voorziene termijnen.

De procedure in hoger beroep is quasi identiek aan de procedure voor de eerste rechter.

In strafzaken kan hoger beroep worden aangetekend door het openbaar ministerie, de beschuldigde, de burgerlijke partij, de burgerlijk verantwoordelijke partij, enz.

Het openbaar ministerie kan hoger beroep aantekenen door een verklaring van hoger neer te leggen op de griffie van het gerecht dat het vonnis heeft gewezen.

Indien het hoger beroep wordt ingesteld door het openbaar ministerie bij het gerecht waar de zaak in beroep moet worden behandeld, moet het hoger beroep worden ingeleid bij exploot van een gerechtsdeurwaarder. 

De beschuldigde en de andere partijen kunnen ook het hoger beroep instellen door een verklaring van hoger beroep in te dienen op de griffie van de rechtbank die het vonnis heeft gewezen.

De akte van hoger beroep moet een aantal bij wet bepaalde vermeldingen bevatten en het hoger beroep moet ingesteld worden binnen de bij wet voorziene termijnen.